Miden sindirebilir ama beynin sindiremeyebilir! Travma kişinin başına gelen bir şey değildir, başına gelen şeyin sonucunda kişinin içinde cereyan eden yansımalarıdır. Travma; günlük yaşamdaki akışa aykırı bir şekilde gerçekleşen ve kişide dehşet uyandıran herhangi bir olay olabilir. Aynı zamanda her ne kadar doğası itibariyle birlikte yaşaması zor tepkilere neden olsa da bazı durumlarda yaşamın içinde olumlu değişikliklere de neden olabilmektedir.
Günümüzde ölüm, fiziksel yaralanma ya da cinsel şiddet olaylarını doğrudan deneyimleme, bir şekilde bu olayları yaşama tehdidi altında kalma, bir kişinin başına geldiğine tanık olma ya da bir yakınının başına geldiğini öğrenme psikiyatrik sınıflandırma sisteminde ‘travmatik deneyim’ olarak tanımlanır.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir?
Travmatik yaşantı; bireyin kendisinin veya çevresinin hayati güvenliğini tehdit eden dehşet verici, korkunç ve aşırı tehlike içeren durumlardır. Bireyin kendisinde veya yakınında ölüme yol açması, cinsel veya bedensel şiddet, işkence, ölümcül hastalıklar, savaşlar, ağır kazalar ve doğal afetler ve kişinin kendisinin travmatik bir yaşantı sonucunda mağdur olduysa veya başka birinin başına gelen travmatik bir yaşantıya şahit olması travmatik olaylara örnek olarak gösterilebilmektedir. Bu tür olaylara maruz kalan kişiler geçici olarak şartlara uyum sağlamaya çalışsalar da çevrelerine uyum sağlamakta ve yaşantılarıyla başa çıkmakta zorlanmaktadırlar. Travma sonrası stres bozukluğu, kişinin aşırı korku, çaresizlik yaratan beklenmedik ve ani şekilde gerçekleşen, dehşet verici travmatik olaylarla tetiklendiğinde ortaya çıkabilecek kendine özgü belirtileri bulunan kaygı bozukluğudur. Bu tür ani olumsuz değişikliklerin olması kişide belirli etkilere sebep olacaktır.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Neden Olur?
Travmalar farklı şekillerde ortaya çıkar ve kişinin psikolojisini ciddi ölçüde etkiler ve tetikler. Travma sonrası stres bozukluğu, bir veya birden fazla travmatik olaya maruz kalınması sonucunda görülmektedir. En az bir travmatik olayın gerçekleşmiş olmasının yanı sıra kişideki psikososyal etkenler ve fizyolojik değişiklikler de önemlidir.
Travma sonrası stres bozukluğu, travmatik olay yaşayan veya yaşayan birisinde şahit olan her kişide görülecek diye bir şey yoktur. Çünkü her bireyin olay ve durumlara karşı verdiği tepki, yorumlaması ve sindirmesi farklıdır. Kendini asla yalnız hissetme çünkü değilsin! Yapılan araştırmalar sonucunda kişilerin %70’i hayatları boyunca en az bir kere travmatik olay yaşamış veya şahit olmuştur. Travmatik bir olayı yaşayan veya şahit olan 10 erkekten 1’inde, 10 kadından ise 2’sinde travma sonrası stres bozukluğunun ortaya çıktığı görülmüştür.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri
Travma sonrası stres bozukluğu bile birlikte görülen rahatsızlıklardan biri depresyondur. Ayrıca çeşitli anksiyete bozuklukları, aşırı alkol ve madde kullanımı da sık görülür. Travma sonrası stres bozukluğuyla yaşamak kişinin hayat kalitesini ciddi ölçüde düşüren ve zorlayıcı bir süreçtir. Yaşam biçiminizi ve psikolojinizi olumsuz etkileyecek travmatik bir deneyiminiz varsa durumun anlaşılması ve çözülmesi için belirtilerine göz azmakta fayda var.
Birey, travmatik bir olayın ardından birçok hafta boyunca sürekli tehdit altında olma, kaçınma ve tekrar yaşama gibi belirtileri gösteriyor ve olaya yönelik acı hissi varsa travma sonrası stres bozukluğu gelişmiş olabilir. Süreci değerlendirelim ve belirtileri listeleyelim.
- Ufak ses ve hareketlerden irkilme
- Ufak ses ve hareketlerden irkilme
- Travmatik olayı hatırlatan kötü anıların zihinde yer etmesi
- Tekrarlanma düşüncesi ve korkusu
- Etrafa ve kendine yabancılaşma
- Geleceğe yönelik planlar kuramama
- Huzursuz olma ve çabuk sinirlenme
- İnsanlar tarafından anlaşılamadığını düşünme
- Olayı hatırlatan durumlardan kaçınma
- Uykusuzluk ve kabus görme
Eğer yaşadığınız tetikleyici süreç sonrasında bu belirtilerden bir ya da birkaçını gözlemliyorsanız ve bu belirtileri birkaç aydan fazla süredir yaşıyorsanız travma sonrası stres bozukluğu yaşamanız olasıdır. Bu durumda size profesyonel destek sağlayacak bir uzmana danışmanızda fayda var.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu İle Baş Etme Yöntemleri Ve Tedavisi
Travmatik olay sonrasında bir aydan daha uzun süre şiddetli şekilde rahatsız edici düşünceler ve hisler devam ediyorsa ve hayat kalitenizi ciddi ölçüde düşürüyorsa bir uzmana başvurmanız faydalı olacaktır. Tedavi süreci kişinin travmadan etkilenme derecesine göre planlanmaktadır. Belirtiler yaşayan ancak günlük işlevselliğinde sorun yaşayan bireyler için psikoterapi uygun görülürken işlevselliği ciddi derece etkilenmiş, belirtileri ağır olan bireyler için psikoterapi ile birlikte ilaç tedavisi planlanmaktadır.
Psikoterapide travma sonrası stres bozukluğu için birçok yöntem kullanılabilmektedir. En sık kullanılan türler arasında Bilişsel Davranışçı Terapi, EMDR ve maruz bırakmadır. Travmatik olayı yaşayan kişi, bireysel veya grup terapisi alabilmektedir. Bunun yanı sıra grup terapisinde kişi kendisi gibi travmatik yaşantıya sahip kişilerle etkileşim içerisinde bulunarak hem yalnız olmadığını görebilir hem de farklı çözüm yolları üretebilme becerisi kazanabilir.