‘Uykum da hevesim gibi kaçınca geri gelmiyor.’ diyenlerden misiniz? Uykusuzluk problemi pek çok kişinin yaşadığı bir durumdur. Bazı kişilerde birkaç gün süren bu durum bazılarında ise hayatını ciddi ölçüde etkileyerek tedavi gerektiren bir hal almaktadır. Uykusuzluk hali kişinin enerjisini düşürerek gün içerisindeki verimliliğini azaltmaktadır. Hayat kalitesini de olumsuz etkileyen uykusuzluk en sık görülen uyku problemi olsa da tek başına bir problem olarak ele almaktan kaçınmalıyız.
Uykusuzluk (Insomnia) Nedir?
Uykusuzluk, uykuyu başlatma ve sürdürme konusunda zorlanmak ve bunun sonucunda da günlük işlevsellikte bozulmalar yaşanması, enerji düşüklüğü, verimsizlik, iş performansı düşüklüğü ve yorgunluk oluşmasıdır. Uykusuzluğun bilimsel adı ‘Insomnia’dır. Yeterli uyku süresi kişiden kişiye göre farklılık gösterse de yetişkinlerde ortalama 7-8 saat uyku uyuması gerekmektedir. Uyku bedensel ve zihinsel dinlenmeyi sağlar. İnsanın hem sağılık düzeyini hem de yaşam kalitesini düzenleyen ve belirleyen bir faktördür.
Her insanın farklı miktarlarda uykuya ihtiyaç duyması, kaç saat uyunduğu veya ne kadar sürede uykuya daldığından ziyade uykunun kalitesine ve uyuduktan sonra nasıl hissettiği önemlidir. Stresin veya travmatik bir durumun etkisiyle kişi günlerce veya haftalarca uyuyamama gibi kısa süreli ve geçici durumların yaşanmasının yanı sıra bir aydan daha fazla uykusuzluk dönemi geçirme durumu da olabilir.
Uykusuzluk Çeşitleri
Uykusuzluk durumu kişi uyumak için doğru zamanı ve ortamı bulsa da gerçekleşebilir. Uykusuzluk, kişinin uykuya dalmasına engel olan veya uyumamasına neden olan bir uyku hastalığıdır. Uykusuzluk hastalığı uykuya dalmayı zorlaştırabileceği gibi çok erken uyanmaya ya da uykunun bölünmesine neden olabilen yaygın bir uyku bozukluğudur. Uykusuzluğun türleri vardır.
Akut Uykusuzluk; hemen her bireyin zaman zaman deneyimlediği bir durumdur. Kısa süreli ve aniden ortaya çıkabilecek olan bu uykusuzluk türü kendiliğinden geçebilmektedir. Akut donemde kişi birkaç gün veya hafta boyunca uykusuzluk yaşar. Genelde kişinin gün içinde yaşadığı stres seviyesine ve travmalara bağlı olarak ortaya çıkar. Kullanılan bazı ilaçlar veya kişinin genel sağlık durumu da bu durumu tetikleyebilir.
Kronik Uykusuzluk; Kronik uykusuzluk uzun süreli uyku güçlüğüdür. Üç ay veya daha uzun süre boyunca haftada üç veya daha fazla gece uykuya dalma veya uykuyu sürdürmede sorun yaşama olarak tanımlanır.
Uykusuzluk Belirtileri
Uykusuzluk; bipolar bozukluğun depresif ya da manik dönemi, adet dönemi öncesi sendrom, distimi (kronik ve uzun süreli depresyon) gibi psikolojik rahatsızlıkların belirtisi olarak görülebilir. Uykusuzluğun genelde pek çok kişide görülen spesifik belirtileri vardır. Uykusuzluk yaşatan bireyler bu belirtilerin birini veya birkaçını yaşamaktadırlar.
- Uykuyu başlatmakta zorluk. (Uykuya dalma güçlüğü)
- Çok erken uyanmak sonra tekrar uykuya dalamamak.
- Gece boyunca sık sık uyanmak ve gün içerisinde sinirlilik olması.
- Uyandıktan sonra ve gün içerisinde yorgun hissetmek
- Gün içerisinde hata ve kaza yapma sayısında artış.
- Olayları anımsamada güçlük çekmek.
Uykusuzluk Neden Olur?
Yapılan araştırmalara göre uykusuzluğun nedenleri arasında hem psikolojik hem de genetik faktörler vardır. Uykusuzluğun tetikleyicileri;
- Yoğun stres ve kaygı yaşanması
- Gürültü, ışık, soğuk, sıcak gibi çevresel faktörler
- İlaç kullanımı ve sigara alkol ve kafein kullanımı
- Gece uyumayarak gün içerisinde uyumak
- Jetlag ve huzursuz bacak sendromu
- Beyin hasarı gibi yapısal bozulmalar
- Troid hastalığı ve hipertansiyon gibi kan basıncının artışıyla paralel kardiyovasküler hastalıklar.
- Beyindeki nörokimyasal ve hormonal dengesizlikler
- Düşük sosyoekonomik gelir düzeyi ve/ya işsizlik
- Uyku apnesi gibi uyku kalitesini düşüren rahatsızlıklar
Uykusuzluk Tedavisi Ve Baş Etme Yöntemleri
Uykusuzluk sorunu ile baş etmek için çeşitli yöntemler kullanabilirsiniz. Yatak odanızın sessiz, karanlık ve serin olduğundan emin olun. Düzenli bir uyku programına bağlı kalmaya özen gösterin. Yatmadan en az bir saat önce bütün ekranları kapatın. Yatmadan önce uyarıcı aktivite ve stresli durumlardan kaçının. Yatak odasını sadece uyumak için kullanın. Yatmadan en az bir saat önce ağır yemeklerden ve kafein içeren içeceklerden kaçının Uyuyamadığınızda yataktan çıkın.
Uykusuzluğun tedavi yöntemleri ise ilaç tedavisi ya da psikoterapidir. Yaygın olarak kullanılan ilaç tedavisinde birkaç haftalık ilaçlar kişinin uyku düzenini oluşturmakta ve uyku kalitesini yükseltmektedir. Uyku sorunu aşıldıktan sonra ilaç kullanımı da bitirilir. Bir diğer teravi yöntemi ise ‘Bilişsel Davranışçı Terapi’dir. Bu terapi yöntemi genellikle uykusuzluğun nedeninin psikolojik sorunlar olduğunda kullanılmaktadır. Uykusuzluğun ortaya çıkmasındaki nedenlerin fark edilmesi ve kontrol edilerek atlatılmaya çalışmasını amaçlayan bu yöntem, uykusuzluğun tedavisinde oldukça etkili bir yöntemdir. Daha uzun süreli uykusuzluklarda, özellikle de horlama eşlik ediyorsa, uyku merkezleri olan psikiyatri, göğüs hastalıkları ve nöroloji bölümlerine başvurabilir