Derealizasyon kişinin sanki başka bir pencereden bakıyormuş gibi hissetmesidir. Kendi dışındaki gerçeklerden kopması, yabancılaşması, hayatını bir hayal ya da rüya gibi düşünmesine neden olabilmektedir. Kişinin günlük hayatındaki işlevselliğini olumsuz etkileyen bu durumu yaşayan kişiler genellikle travmatik olaylar deneyimlemiş olabilir. Derealizasyon genelde bir müddet, bazen birkaç dakika sürer ama saatlerce, günlerce, aylarca da sürebilir.
Derealizason ve depersonalizasyon genellikte birlikte görülürler. Aralarında belirli farklar vardır. Depersonalizastonda kişi kendini dışarıdan izleme, kendinden kopma ve fiziksel hareketlerinde kontrol kaybı gibi kişi ellerine bakar ve normalden daha büyükmüş, küçükmüş, uzakmış, kabaymış, kısaca farklıymış gibi ya da başkasının elleriymiş gibi düşünür ve bu deneyimler yaşanırken kendi dışındaki gerçeklerden kopma söz konusudur.
Derealizasyon Nedir?
İnsanın çevresini gerçek olamayacak değişik biçimde algıladığı ve kendi dışındaki gerçeklerden kopma hali ve bir algı bozukluğu olarak tanımlanan derealizasyon kişinin kendisini hayatın dışında hissetmesine ya da yabancılaşmasına sebep olmaktadır. Kişi sanki sadece bir ozne değil de nesneymiş hissine kapılır. Bu duruma hastalık demek yerine semptomlar topluluğu demek daha doğru olacaktır. Özellikle yoğun stres yaşayan bireylerde ortaya çıkması muhtemel derealizasyon yaşanacak büyük bir soruna karşı oluşturulan savunma mekanizması rolünde kabul edilebilir.
Derealizasyon, çoğu zaman yetişkinlik döneminde kendini gösteren ve son derece ciddi bir psikolojik durumdur. Genel olarak ağır anksiyete durumunda görülür. Hatta bu durumu yaşayan bazı insanlar dünyanın gerçek olmadığını da düşünebilirler. Derealizasyon kalıcı bir durum değildir. Şiddetine göre değişiklik gösteren süreç bazen kendiliğinden de geçme hali gözlemlenebilir. Ancak ağır anksiyete yaşanması durumunda tekrarlanabilir.
Derealizasyon Belirtileri
Hayat kalitesini ciddi derecede düşüren derealizasyon anksiyete ve depresyona yol açabileceği gibi işlevsellikte azalma, aile ve arkadaş ilişkilerinde zorluklar, hafızayla ilgili sorunlar ve umutsuzluk hissinin yaşanmasına da neden olur. Derealizasyon bozukluğunun kişiden kişiye değişiklik gösterebilse de kendine has bazı ayırt edici belirtileri bulunmaktadır. Bu belirtilerden biri veya birkaçı varsa profesyonel destek alınmalıdır. Uzmanın yönetiminde uygulanacak tedavi ile sorunun üstesinden gelmeniz mümkündür.
- Kişinin kendine karşı yabancılaşması, kendisini sanki dışarıdan bakan başka birisinin gözünden izliyormuş gibi hissetmesi,
- Kişinin çevresinde olan olaylara herhangi bir tepki vermemesi ya da oldukça minimal, kayıtsız tepkiler vermesi,
- Nesnelerin boyutu ya da rengi gibi detaylarına dair yanılgı yaşamak,
- Duyguları tanıyamama ve kendini robotik şekilde hissetme,
- Zaman algısına çarpıklık yaşanması ve bulanık, donuk algıların oluşması,
- Vücuttaki uzuvların çarpık olduğu hissinin oluşması,
- Kişinin geçmişte yaşadığı olayları ya da hissettiği duyguları sanki kendisine değil de başka bir kişiye aitmiş gibi görmesi,
- Anksiyete endişe ve duygusal değişiklikler yaşanabilir.
Derealizasyon Neden Olur?
Derealizasyonun neden olduğu halen tam net değildir. Yapılan araştırmalara göre bu durumu tetikleyen genetik ve çevre faktörleri vardır. Kişide panik atak gibi anksiyete bozuklukları, majör depresyon gibi duygudurum bozuklukları gibi psikolojik rahatsızlıklar varsa ve kişi kendisini yoğun bir stres altında veya korkmuş hissediyorsa derealizasyon tetiklenebilmektedir. Ayrıca, çocukluk çağı travmaları ve duygusal strese sebep olan başka yaşantısal olayların da bu duruma yol açabileceği düşünülmektedir. Nadiren de, şizofreni gibi psikotik hastalıkların ilk dönemlerinde yoğunca yaşanabilir.
Belirli kişilik özellikleri, yoğun stres, ağır travma, ya da madde kullanımı derealizasyonu tetikleyebilmektedir. Derealizasyon için bazı risk faktörleri de vardır; çocukluk döneminde duygusal olarak istismar veya ihmal edilmek, bir aile üyesinin veya yakın bir arkadaşının beklenmedik bir şekilde ölmesi, ağır derecede engelli veya mental rahatsızlığa sahip bir ebeveyne sahip olmak, aile içi şiddete tanık olmak bu durumuma davetiye çıkarabilir.
Derealizasyon Tanısını Koyma
Özellikle hamile kadınlarda daha sık rastlanan derealizasyon genellikle erken yetişkinlik dönemlerinde ortaya çıkar. Derealizasyonu net bir şekilde anlayacak laboratuvar testi bulunmaz. Bazı kişilerde genetik faktörler, bazı kişilerde stres faktörleri, bazılarında ise çocukluk çağında yaşanmış olan bir travmaya dayandığı düşünülür. Eğer semptomlar sıklıkla tekrar ediyorsa, kişi yaşadıklarının gerçek olmadığının farkındaysa ve semptomlar kişinin günlük hayatında zorluklar çekmesine sebebiyet veriyorsa derealizasyon vardır denilebilir.
Derealizasyon Tedavisi
Derealizasyon asıl tedavisi, buna yol açan stresin ya da bozukluğun tanınıp giderilmesidir. Ancak derealizasyon yaşadığınız sırada bu durumdan çabuk çıkabilmek için farkındalığınız artırmak iyi olabilir. Kendinize çimdik atın ve ne kadar gerçek olduğunuzun farkına varın. Soğuk ya da sıcak herhangi bir şeye dokunun ve ısı farkı odak noktanız olsun. Odada bulunan herhangi bir şeyi sayın. Nesnelerin isimlerini söyleyin. Mutlaka duyularınızı kullanmaya çalışın.
Derealizasyonun tedavi sürecinde psikoterapi en çok kullanılan yöntemdir. Psikoterapi yöntemi olarak, psikodinamik yönelimli terapi, bilişsel, davranışsal yaklaşımlar veya EMDR gibi tekniklerden yararlanılmaktadır. Diyalektik davranış terapisi ve aile terapisi de gerekli görüldüğü koşullarda sağlanabilir. Terapi sürecinde kişiye gerçek olmayan deneyimlere karşı takıntı geliştirmekten uzak kalmayı, semptomların sebebini ve yaşattıkları negatif duyguları keşfetmeyi, duygularını belirli kelimelerle ifade edebilmeyi ve Aktiviteler ve ödevlerle ilgi odağını değiştirmeyi öğretmek amaçlanmıştır. Psikoterapinin yanı sıra ilaç tedavisi de kullanılmaktadır. Ayrıca yaşam tarzı değişiklikleri, aksiyete yönetimi ve varsa madde kullanımını azaltma yöntemleri kullanılabilir.