Ünlü psikanalist yazar Clarissa P. Estes demiş ki; ‘’Bağımlılık hayatı daha iyi gösterirken onun içini boşaltan her şeydir.’’ Bağımlılık; fizyolojik, davranışsal ve psikolojik bir sendromdur. Beyindeki bu değişiklik, ödüllendirici eyleme verilen tepkide bozulmaya sebep olur böylelikle takıntılı olarak tekrarlanan davranışlara dönüşmesi bağımlılık durumunu ortaya çıkarmış olur.
Yüzyıllar boyunca üretilen tütünün kullanım şekli olan sigara, dünyada en çok kullanılan bağımlılık yapıcı maddelerdendir. Bağımlılık söz konusu olduğunda kişi zarar gördüğünün bilincinde olsa da o davranışa devam etmesi, davranışı göstermeden önce şiddetli istek duyması ve bağımlılık yapıcı etkene ulaşamadığında kontrolü kaybetmesi şeklinde olabilmektedir. Tütün veya sigara kullanmadığı halde maruz kalınması ve ortamdaki havayı soluma durumuna ‘pasif içicilik’ denir. Bu konuda özellikle çocuklarla bulunulan ortamlarda dikkatli olmak gerekmektedir.
Sigara Bağımlılığı Nedir?
Sigara bağımlılığı günümüzde pek çok insanın başa çıkmaya çalıştığı evrensel bir bağımlılıktır. Tütün, nikotin sıvısını barındıran bir maddedir. Nikotin vücuda alındığında beyne etki eder, vücutta dopamin salgılanması bireyde saniyeler içinde haz alımı sağlar. Böylelikle nikotin kişide hem fiziksel hem psişik bağımlılığı meydana getirir. Pekiştirici bir etki olarak kabul edilen bu durum kişilerin aynı etkiyi sürdürebilmeleri için maddeyi daha kuvvetli arzulamasına yol açabilir.
Yüksek oranda bağımlılık yapan nikotin alındıktan itibaren 1,5-2 saat içerisinde yoksunluk belirtileri göstermeye başlanır. Bu belirtiler madde kullanımına uzun süre ara vermek, bırakmak durumlarında da benzer özelliklerle yaşanmaktadır. Nikotin yoksunluğu belirtileri arasında sigara arama davranışı, depresif duygudurumu, anksiyete, konsantrasyon güçlüğü, huzursuzluk, çabuk sinirlenme, iştahta artış, baş dönmesi ve uykusuzluk, kas kasılmaları ve tansiyon yükselmesi vardır. Bu süreçte de psikolojik destek almak etkilerin ortadan kalkmasına yardımcı olabilir.
Sigara Bağımlılığı Belirtileri
Genel olarak bağımlılığın temel belirtisi sürekli aynı davranışı tekrarlamak için duyulan yoğun istektir. Kişinin sigaranın içindeki maddelere tolerans sınırının genişlemesi sebebiyle sigara içme isteği gittikçe artar bir hale gelebilir. Sıralanan belirtilere sahip olduğunuzu düşünüyorsanız profesyonel destek almalısınız.
- Sürekli olarak sigara içmeyi istemek ve düşünmek
- Sigara kullanmak amacıyla yoğun zaman ve çaba harcamak
- Sigaranın zararlarının bilinmesine rağmen bırakmaya isteksiz olma ya da bırakamamak
- Sigara içme isteğine karşı koyamamak ve sigara miktarındaki sıklığı artırmak
- Sigara kullanımının neticesinde sorumlulukları aksatma
- Kullanılmadığında yoksunluk belirtileri göstermek
- Sinirlilik, nefes alıp vermede düzensizlik, yerinde duramama, terleme ve titreme meydana gelmesi.
ÖNEMLİ BİLGİLENDİRME: Sigara (tütün) kullanımı bazı hastalıkların oluşmasında etkili olabilmektedir. Bunlar; kanser türleri (akciğer, mide, cilt, rahim ağzı vs.), kalp damar hastalıkları, diyabet, solunum hastalıkları, gastrit, ülser, diş ve diş eti hastalıkları, gebelikte erken doğum, düşük doğum, çocukta gelişim bozuklukları, sütün kesilmesi şeklindedir.
Sigara Bağımlılığı Nasıl Başlar Ve Sigara Bağımlılığa Nasıl Dönüşür?
Sigara (tütün) bağımlılığı nikotin maddesine karşı gelişen yoğun istek ve alışkanlıkla başlar. Bağımlılık kullanımın ardından kısa süre içinde gelişir. ‘Bir kereden bir şey olmaz’ düşüncesi ile özellikle arkadaş çevresinde gösterilen tercih ile bağımlılık başlayabilmektedir. Ergenlerde ve yetişkinlerde bağımlılık sebepleri değişiklik gösterseler de ‘merak’ durumu bağımlılığa taşıyabilmektedir. Kişide gözlemlenen yoksunluk belirtileri bağımlılığın anlaşılmasına neden olabilir.
Kişinin günlük hayatında sigara kullanılan ortamlarda sıklıkla bulunması, sigaraya her istediği zaman ulaşabilecek durumda olması, olumsuz yaşam olayları ve stres sigara kullanımının artmasını tetikleyebilmektedir. Kullanım yoğunluğunun artması da bağımlılığa dönüşmesine sebep olabilir. Kişi sosyal açıdan kabul görmeyi sağlama, kendini bir gruba ait hissetme, rahatlama ve duygusal olarak kendini daha iyi hissetmek için sigara kullanımını artırabilmektedir. Dolayısıyla kişinin bırakmak isteği azalabilmektedir.
Sigara Bağımlılığının Tedavisi
Kişiler sigarayı gelecekte bir gün bırakmayı düşünebilir, planlayabilir, denemiş; ancak başarısız olmuş olabilir. Hani aşamada olunursa olunsun sigara bağımlılığının tedavisi mümkündür. Tedavide, uzmanların kararıyla ilaç kullanımı ile birlikte terapiden de yararlanılmaktadır. Kişinin ihtiyacına göre ilaç tedavisi ve terapi yöntemleri ayrı ayrı ya da birlikte kullanılabilmektedir. Kullanılan bazı terapi ve tedavi yöntemleri; psikososyal tedaviler, bilişsel davranışçı terapi ve medikal tedaviler kullanılmaktadır.
Sigara kullanma alışkanlığını bıraktıktan sonra yeniden başlamasını önleyen ve kalıcı olarak bırakma sağlayan en etkili yöntem bilişsel davranışçı terapidir. Burada asıl önemli olan şey kişiye yeniden başlamasını önlemek için kazandırılacak olan becerilerdir. Bırakma sürecinde destek olacak yardımcı öneriler ise sigara içmeyi tetikleyecek etkenlerden uzak durulmalıdır. Dişler sık sık fırçalanmalıdır. Hareket edilmeli ve temiz hava alınmalıdır. Farklı uğraşlar edinilerek meşguliyeti artırmak tedavi sürecine destek olabilmektedir.